ÖZEL HABER: Olası Marmara Depremi’nin Gaziosmanpaşa’daki etkileri

1-7 Mart Deprem Haftası kapsamında, siz değerli okurlarımız için Gaziosmanpaşa’mızın olası bir ‘İstanbul Depremi’ durumunu tahmin eden, İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve Kandilli Rasathanesi’nin birlikte hazırladığı “Olası Deprem Kayıp Tahminleri Kitapçığı”nın Gaziosmanpaşa bölümünü inceledik.

“İstanbul İli Gaziosmanpaşa İlçesi Olası Deprem Kayıp Tahminleri Kitapçığı”, Gaziosmanpaşa ilçesine ait deprem tehlike analizlerini, kentsel üstyapı ve altyapı unsurlarının risk analizlerini sunmak amacıyla “İstanbul İli Olası Deprem Kayıp Tahminlerinin Güncellenmesi Projesi (2019)” verileri kullanılarak, 2020 yılında İstanbul Büyükşehir Belediyesi, Deprem Risk Yönetimi ve Kentsel İyileştirme Daire Başkanlığı, Deprem ve Zemin İnceleme Müdürlüğü tarafından (DEZİM) hazırlanmıştı.

PEKİ BU KİTAPÇIK BİZE NE ANLATIYOR?

TÜİK 2020 verilerine göre ilçemizin nüfusu, 487.778’dir. İstanbul İli Olası Deprem Kayıp Tahminlerinin Güncellenmesi Projesi (2019) kapsamında olası bir deprem sonucu oluşacak can kaybı ve yaralanma sayılarını analiz edebilmek için, iki farklı nüfus senaryosu ele alınmıştır. Bunlardan ilki, en kötümser senaryo olarak da kabul edilen “gece nüfusu” senaryosudur. Bu senaryoda, tüm il genelindeki kayıtlı nüfusun, kayıtlı olduğu hanede bulunduğu kabul edilmiştir. Diğer senaryo ise “gündüz nüfusu” senaryosudur ve bu senaryoya ait nüfus verisi, insanların günlük şehir hayatındaki aktiviteleri dikkate alınarak üretilmiştir. En kötümser senaryo olarak ifade edilen “gece nüfusu” senaryosuna ait ilçe bazlı nüfus dağılımı aşağıdaki haritada gösterilmiştir.

Haritaya göre nüfus açısından en yoğun mahallelerimiz Karadeniz ve Barbaros Hayrettin Paşa mahalleleri olarak öne çıkmaktadır.

Yerel zemin koşulları Vs30 olarak adlandırılan en üst 30m’deki zemin tabakalarının ortalama kesme dalgası hızı parametresi cinsinden ifade edilir. Bu parametre, deprem tehlikesi belirleme kısmında kullanılan yer hareketi tahmin modellerinin bir girdisini teşkil eder ve bu parametre kullanılarak yer hareketi tahminleri doğrudan yüzeyde, yani zemin etkileri yansıtılmış olarak tahmin edilir. DEZİM tarafından 2009 yılında yapılan Avrupa ve Asya Yakaları Mikrobölgeleme Projeleri kapsamında (İBB, 2009 a, b) tüm İstanbul alanını kapsayan 0,005 derece hücrelerde Vs30 değerleri elde edilmiştir. Gaziosmanpaşa ilçesine ait Vs30 dağılımı aşağıdaki haritada gösterilmiştir.

ZEMİNE DİKKAT! 

Tüm bu teknik bilginin daha net anlaşılabilmesi adına en yalın haliyle; özellikle turuncu ve sarı renk tonları ile vurgulanan mahallelerimizde zemin kaynaklı risk olduğunu belirtebiliriz. Bu noktada Merkez ve Pazariçi mahallelerinin bir kısmı zemin açısından riski en yüksek noktalar olarak gözükmektedir. Bu mahalleleri yine kısmi bölgeleri ile Barbaros Hayrettin Paşa, Karadeniz ve Hürriyet mahalleleri takip etmektedir.

7,5 BÜYÜKLÜĞÜ SENARYOSU

Emre ve diğ. (2018) tarafından güncellenen Türkiye Diri Fay Veri Tabanı’ndaki olası deprem kaynakları ile ilgili derlenmiş en güncel verileri kapsamaktadır. Bu veri tabanının Marmara Bölgesi’ni kapsayan kısmı aşağıdaki haritada sunulmaktadır. Burada da görüleceği gibi Kuzey Anadolu Fayı’nın Marmara Denizi içindeki Kuzey kolunun batı kısmı 1912 Şarköy-Mürefte depreminde, doğu kısmı ise 1999 Kocaeli depreminde kırılmıştır. Bu nedenle İstanbul’u etkileyecek Marmara Denizi depreminin bu kolun henüz kırılmamış orta segmentlerinin bir veya birkaç tanesi üzerinde meydana geleceği öngörülmektedir. BÜ-İBB (2009) deprem kayıp tahminleri çalışmasındaki deterministik yer hareketi modellemesinde kullanılan senaryo depremi, Ana Marmara Fayı’nın yakın geçmişte kırılmamış olan segmentlerinde meydana gelebilecek Mw 7.5 büyüklüğünde bir depremdir. Bu senaryo esasen İstanbul’a yakın ve yakın geçmişte üzerinde deprem meydana gelmemiş tüm fay segmentlerini bir kerede kıracak olan en kötü durum senaryosu olarak da değerlendirilebilir.

Deprem kayıp tahminlerinde, farklı bina ve altyapı unsurları için kullanılan hasar tahmin yöntemleri farklı yer hareketi parametrelerine bağlı olabilmektedir. İstanbul İli Olası Deprem Kayıp Tahminlerinin Güncellenmesi Projesi (2019) kapsamında bina ve altyapı unsurları için kullanılan hasar tahmin yöntemlerinde yer hareketi parametresi olarak En Büyük Yer İvmesi (PGA), En Büyük Yer Hızı (PGV) ve 0.2 ve 1.0 sn’deki Spektral İvme’ler kullanılmaktadır. Elde edilen dağılımlardan Gaziosmanpaşa ilçesine ait En Büyük Yer İvmesi (PGA), En Büyük
Yer Hızı (PGV) Parametreleri ve 0.2 ve 1.0 sn’deki Spektral İvme Haritaları, aşağıda sırasıyla gösterilmiştir.

PGA ivme haritasında koyu turuncu renk tonu, PGV ivme haritasında açık yeşil ve sarı, Spektral ivme haritasında(SA) koyu turuncu ve turuncu renk tonları; zemin ve ivme kaynaklı deprem riskinin, diğer bölgelere kıyasla bu bölgelerde daha fazla olduğunu ifade etmektedir. Yukarıdaki ivme haritaları ışığında, ivmenin en yüksek olacağı ve zemin dolayısıyla olası Marmara Depremi’nden en çok etkilenecek mahallelerimiz; Pazariçi, Merkez, Hürriyet, Barbaros Hayrettin Paşa ve Karadeniz olarak görünmektedir.

Diğer yandan binaların yaşı itibariyle etkilenecek mahallelerimiz ise; aşağıdaki haritada da görüleceği üzere Yıldıztabya, Sarıgöl ve Yenimahalle olarak ortaya çıkıyor. Aşağıdaki haritada, yeşil renkli binalar 1980 yılı ve öncesinde, kırmızı renkli binalar 1980-2000 yılları arasında, mavi renkli binalar ise 2000 yılı sonrası yapılan binaları ifade etmektedir. Hem ivme değerlerinin diğer mahallelerimize göre düşük olması, hem de binaların genel olarak 2000 yılı ve sonrasında yapılması nedeniyle, riski en az olan mahallemiz Mevlana Mahallesi olarak öne çıkıyor.

Raporun hasar alan binalar kısmını incelediğimizde ise çok ağır hasarlı 129, ağır hasarlı 403, orta hasarlı 2276 ve hafif hasarlı 6969 binanın olduğunu; Gaziosmanpaşa genelinde 9777 binanın az ya da çok hasar alacağını görmekteyiz. Ağır hasarlı binaların dağılımını aşağıdaki haritada ve tabloda mahalleler bazında görebilirsiniz. Bu noktada Yeni Mahalle, Merkez, Sarıgöl ve Yıldıztabya hasarlı bina konusunda başı çekiyor.

Yine Gaziosmanpaşa’nın bina katı sayılarına baktığımızda; %50.94’ünün 1-4 katlı, %48.67’sinin 5-8 katlı, %0.39’unun ise 9-19 katlı olduğunu görmekteyiz.

Raporda değinilen bir başka önemli nokta ise, hiç şüphesiz beklenen Marmara Depremi’nde Gaziosmanpaşa’da gerçekleşecek olan olası can kayıpları. Raporda bu konuya ilişkin tahminlerde; Gaziosmanpaşa genelinde 140 can kaybı, 83 ağır yaralı, 418 hastanede tedavi edilen yaralı ve 898 hafif yaralı vatandaşımızın olması bekleniyor. Can kayıplarının ve ağır yaralıların sayısını sıraladığımızda ise; aşağıda mahallelerimize göre ayrılmış olan tablo ve haritadan da görülebileceği üzere; sırasıyla Merkez, Karadeniz, Yenimahalle, Hürriyet, Sarıgöl ve Barbaros Hayrettin Paşa mahallelerimiz, maalesef en ağır kayıpları verecek mahallelerimiz olarak göze çarpıyor.

Ancak Gaziosmanpaşa’nın her geçen gün artmakta olan yapı stoğu, nüfusu ve eski binaların çokluğu sebebiyle; tahmini can kaybı ve ağır yaralı sayısının, bu raporda tahmin edilenlerden çok daha fazla olması, maalesef çok da uzak olmayan bir ihtimal olarak karşımızda duruyor.

Depremin, ülkemizin en önemli konularından biri olduğu ve depremlere daima hazırlıklı olmamız gerektiği gerçeğinden yola çıkarak; bu noktada hem kamuya, hem özel sektöre, hem de toplum nazarında bireylere büyük iş düşmektedir. Denetimlerden önlemlere, uyarılardan yapılaşmaya kadar birçok noktada durumun ciddiyetinin farkında olma zorunluluğumuz kaçınılmaz bir gerçektir.

Bu raporun analizinde gerek mahallelerimizin, gerek binalarımızın depreme ilişkin olarak ortaya çıkabilecek senaryolarda nasıl bir öneme sahip olduğu ile ilgili bilgi aktarımında bulunduk.

İkincil en önemli konu ise deprem anı ve sonrası için toplanma alanlarıdır. Bir başka özel haberimizde de bu konuyu ivedilikle inceleyeceğiz.

Araştırma ve Derleme: Muhammet Uraz ACAR

RAPORUN TAMAMINA ULAŞMAK İÇİN TIKLAYIN